Tüp Bebek Nasıl Yapılıyor?

Tüp bebek nasıl yapılıyor? Tüp bebek en sade tanımıyla anne ve baba adaylarından alınan yumurta ve sperm hücrelerinin laboratuar ortamında döllendirilmesi neticesi oluşan embryoların anne rahmine transfer edilmesi yoluyla gebelik elde edilmesidir.
Tüp bebek tedavisi son yıllarda daha sık uygulanan bir tedavi yöntemi olmuştur. Bunda ileri yaşta evlilikler, çocuk sahibi olmanın ertelenmesi, endometriozis gibi hastalıkların kadınlarda daha sık görülmesi, erkek kısırlığının artması, önceden çocuğu olan çiftlerde kısırlık sorununun artması rol oynamaktadır. 

Kısırlık probleminde günümüzde artık en önemli sorun ileri kadın yaşıdır. Bu nedenle kadın yaşı 35 üzeri olduğunda tedavi yöntemlerini gündeme alıp bir an önce çocuk sahibi olmaya çalışmak, evli olmayan ya da çocuk hemen düşünmeyen kadınlarda da yumurta dondurma konusunda bilgi ve farkındalığı arttırmak çok önemlidir.

Burada kilit nokta bu sorunun tedavi edilebildiğini bilmektir.

Prof. Dr. Banu Kumbak Aygün

Tüp bebek tedavisinde başarılı olmak için bilgili bir hekimin değerlendirmesi ve kısırlık sorununun nedenini ortaya koyması ilk ve en önemli faktördür. 

Yapılan değerlendirme ve tetkikler sonrası tüp bebek tedavi planı oluşturulur ve tedavide başarıyı arttırmak için bazı uygulamalar yapılır. Tüp bebek tedavi sürecinde ilaçların doğru bir şekilde uygulanması, elde edilen gametlerin (sperm ve yumurta) laboratuar ortamında tecrübeli bir ekip tarafından döllendirilmesi ve takip edilmesi, nihai olarak en iyi embryonun seçilerek rahime hemen ya da 1-2 ay sonra transfer edilmesi tedavi başarısını olumlu yönde etkileyen faktörlerdir. Bu süreçte mümkün olduğunca olumlu bakış açısı ve hekimine güven duyulması çiftlerin tedavide rahat olmasını sağlayacaktır. Bu süreçte hareket, beslenme ve stres oluşturan durumlardan uzak durma konusunda öneriler normal yaşantıda olduğu gibidir; tedbirli ve dikkatli olup, dengeli beslenme, bol sıvı alınması, sigar içilmemesi, kısa yürüyüşler yapılması, süreci herkes ile paylaşmamak ve olumlu düşünce tarzı benimsemek özellikle kadını rahatlatarak tedavi sürecini olumlu etkileyecektir.

TIBBİ HİKAYE ALMA (ÖNGÖRÜŞME)

Tüp bebek tedavisine başlamadan önce ayrıntılı değerlendirme ve çift ile detaylı öngörüşme çok önemli ipuçları vererek tedaviyi olumlu yönde etkileyecektir. Bu görüşme ve ilk muayene için adetin herhangi bir günü gelinebilir. Tedaviye hemen geçilmesi planlanıyorsa adetin 2 ya da 3. günü gelmek uygun olacaktır. Tüp bebek tedavisi öncesi ayrıntılı tıbbi öykü alınır. Hem erkek hem de kadında geçmişte yapılan tedaviler, ameliyatlar, ilaç kullanımı, tetkikler gözden geçirilir. Varsa jinekolojik yakınmalar öğrenilir. Her iki bireyin sigara içimi ve kilo durumu da önemlidir çünkü yumurta ve sperm kalitesini etkilemektedir. Detaylı tıbbi öykü alındıktan sonra kadının jinekolojik muayenesi, vajinal ultrasonografisi yapılır ve gerekli kan testleri istenir.

Genellikle kadında istenen rahim film ile rahim içerisi ve tüpler hakkında da bilgiler edinilir. Ultrasonografide ya da rahim filminde şüpheli durumlar varsa ya da polip ya da tüp tıkanıklığı gibi sorunlar tespit edildiğinde histeroskopi ve/veya laparoskopi gibi endoskopik günübirlik işlemlerle bu problemlerin çözülmesi ve tedavi edilmesi gerekir. Hatta bu işlemler sonrası tüp bebek tedavisine bile gerek kalmadan kendiliğinden gebelikler olabilir. Yine yumurtalık kisti, rahim anomalileri, endometriozis ya da myom gibi patolojiler tespit edildiğinde öncelikle bu problemlerin endoskopik işlemlerle tedavi edilmesi doğru olacaktır. Bu şekilde de gebeliklerin olabileceği bilinmektedir.

Ayrıca bu patolojilerin tedavisi sonrası yapılacak tüp bebek tedavisinin başarısı artacaktır. Yine kadında yapılan kan testlerinin başında AMH dediğimiz yumurtalık kapasitesine yönelik tetkik, tiroid bezi tetkikleri, prolaktin yani süt hormonu tahlili gelmektedir.
İlk görüşmede erkek için de bazı testler istenir. Sperm analizi 3-4 günlük cinsel perhiz sonrası yapılmalıdır. Bu test sonucuna göre bir sorun tespit edersek üroloji doktoru ile görüşme önerilebilir.

Özellikle azoospermi dediğimiz menide sperm olmayan durumlarda ameliyat gerekebilir, ameliyat öncesi bazı ilaçların kullanılması faydalı olabilir. Bu durumlarda hastalarımızı üroloji doktoru ile birlikte değerlendirmekte ve tüp bebek tedavi zamanlamasını yapmaktayız.
Kadının ve erkeğin tüm değerlendirmesi ve tetkikleri tamamlandıktan sonra her çifte göre bireyselleştirilmiş bir tedavi planı yapmaktayız. Bu tedavi planı kadının yaşı, yumurtalık kapasitesi, varsa daha önceki tedavileri ve erkekte sperm değerlerine göre değişkenlik göstermektedir.

Bu nedenle her çifte uygulanan standart bir tedavi olmayıp ilaçlar ve dozlar bile değişmektedir. Zaman zaman aynı çiftin farklı tedavileri bile değişkenlik gösterir. Her tedavi denemesi farklı seyreder, bu nedenle kıyaslamalar yapmak yerine hekimden sağlıklı bilgiyi edinmek psikolojik olarak da rahatlama sağlayarak çiftlerde stresi azaltacaktır. Kıyaslamalar stresi arttırır ve karamsar bir bakış açısı oluşturarak tedavi sürecini olumsuz etkiler. Bu süreçte negatif enerji oluşturmak özellikle kadın için depresyona zemin hazırlayabilir.

YUMURTALIKLARIN UYARILMASI VE FOLİKÜL TAKİBİ

Adetin 2 ya da 3. gününde yapılan ultrasonografi ve kanda estrojen ve progesteron gibi hormonların düzeyleri kontrol edilerek tedaviye başlamanın uygun olup olmadığı tespit edilir. Tedavi için bir engel yoksa insülin benzeri cilt altına yapılan küçük iğneler ile yumurtalıklar birden fazla yumurta gelişimi için uyarılır. Bu süreç toplamda 10-15 gün sürmektedir. Bu süreçte 3-4 kez ultrasonografi yapılarak ilaçlara vücudun verdiği cevap değerlendirilir ve aynı zamanda kanda bakılan estrojen hormonu düzeyi de bize gelişen yumurtalar hakkında bilgi verir. Bu sürecin son 5 günü ilişkide bulunmak önerilmez. Ayrıca bu süreçte bol sıvı alınması, dengeli beslenme, sigara içilmemesi önerilir. Bu sürecin neticesinde yumurta içeren kesecikler olan foliküller ortalama 17-20 mm boyutlara ulaşır ve çatlatma iğnesi olarak tabir edilen HCG iğnesi cilt altına yapılarak 35-36 saat sonra diğer aşama olan yumurta toplama aşamasına (OPU) geçilmiş olur.

YUMURTA TOPLAMA (OPU)

Yumurta toplama işlemi anestezi ile, vajinal yoldan yapılan, 15-20 dakika süren bir işlemdir. Ameliyat değildir. Yumurta toplama işlemi günü eşinden alınan meni örneğinden seçilen iyi kalite spermler ile toplanan yumurtaların olgun olanlarına mikroenjeksiyon (ICSI) yani laboratuarda dölleme işlemi uygulanır. Bu işlem için sperm seçimi önemlidir ve IMSI (yüksek büyütme ile sperm seçilmesi), mikroçip (özel bir yüzdürme tekniği ile sperm seçimi), PICSI (özellikli bir kap içerisinde DNA hasarı en az olan spermin seçilmesi) gibi yöntemlerle sperm seçilerek her bir olgun yumurtanın içerisine özel pipetler yardımı ile bırakılır. Ertesi gün kaç tane yumurtanın döllenerek embryo halini aldığı tespit edilir. Örneğin 10 yumurta toplanan bir bayanda 8 yumurta olgun olabilir ve bu 8 yumurtanın da 6 tanesi döllenerek 6 embryosu oluşmuş olabilir.

Oluşan embryolar laboratuarda inkübatör dediğimiz özel dolaplarda muhafaza edilir ve gün gün embryoların laboratuarda gelişimi takip edilir. Bu takibin amacı en iyi embryoyu tespit edebilmektir. Laboratuarlarda günümüzde embryo gelişiminin 7/24 takip edilebildiği embryoskop dediğimiz inkübatörler mevcuttur ve embryoların gelişimi her an izlenebilmektedir, yavaş gelişen embryolar tespit edilebilmektedir. Laboratuarda embryo takip süreci 3-5 gün kadar sürmektedir. Bu takip sürecinin sonunda 5. güne ulaşan embryoya blastokist adı verilir ve en kaliteli embryodur. İyi bir blastokist rahime verildiğinde gebe kalma ihtimali %80’lere ulaşmaktadır.

Bir çiftin çok sayıda blastokist aşamasına ulaşan embryosu varsa 1 ya da 2’si seçilerek rahime verilir ve kalan iyi kalite embryoları saklanarak 5 yıl içerisinde tekrar gebelik oluşturmak istendiğinde çözülerek kullanılabilir. Örneğin bir çift gebe kalırsa doğumdan birkaç sene sonra 2. gebelik istediğinde dondurulan embryoları çözülerek rahime verilip 2. gebelik elde edilebilir. Böylece tekrar yumurtalıkları uyarma ve yumurta toplama aşamalarına gerek olmaz. Eğer ilk tedavi ile gebelik elde edilemez ise dondurulmuş embryolar 2 ay sonra çözülerek rahime transfer edilerek gebelik elde edilmeye çalışılır. Yine yumurtalıkları uyarma ve yumurta toplama aşamalarına gerek kalmaz.

EMBRYO TRANSFERİ (ET)

Yumurta toplama işleminden 3-5 gün sonra jinekolojik muayene pozisyonunda yapılan, ağrısız, 5-10 dakika süren bir işlemdir. Çok ince bir kateter ile en iyi 1 ya da 2 embryo ultrason eşliğinde rahim içerisine bırakılır. Bu işlem esnasında ağrı olmaması esastır. Sadece ultrasonda rahimi iyi görüntüleyebilmek için idrara sıkışık olmak gerekmektedir.
Embryo transferinden sonra bazı ilaçlar kullanılmalıdır. Bu ilaçlar embryonun rahime tutunması için yardımcıdır. Embryo transferi sonrası 3 gün ev içi istirahat önerilmektedir. Transferden 2-3 gün sonra şehir dışı ya da yurtdışı hastalarımız evlerine uçak ile dönebilirler. Transferden 10-12 gün sonra kanda bakılan gebelik testi bize tedavi neticesini gösterecektir.

Yine bu döneme kadar ilişkide bulunulmaması gerekir. Bu bekleme sürecinde gaz, leke tarzı kanama, hafif karın ağrıları olabilir. Sürekli yatar pozisyonda dinlenmek doğru değildir. Gaz sancıları ile rahatsızlık oluşturur. Bol sıvı alınması, kabızlık olmaması için bazı ilaçların kullanılması iyi olacaktır. Yine bu süreçte olabilecek kanamalar mutlaka doktorunuz ile paylaşılmalı ve ilaç kullanımlarına dikkat edilmelidir.

Özetle, tüp bebek tedavisi adetin 2-3. günü başlanarak 15-20 gün içerisinde tamamlanan bir tedavi süreci olup, muayene ve takip için toplam 5-6 kez kliniğe gelmek yeterli olmaktadır. Bu süreçte şehir dışından ya da yurtdışından gelen hastalarımıza anlaşmalı otellerimizde indirimli konaklama imkanı sunulmaktadır. Yine bu süreçte morali yükseltmek ve stresi azaltmak için İstanbul Turları ile çiftlere bir tür tatil imkanı da sağlamaktayız. Amaç kaliteli tıbbi hizmet sunarak hastalarımızın bebek sahibi olmalarını sağlamak ve bu süreci rahat, sorunsuz geçirerek mutlu sona ulaşmalarına vesile olmaktır.