Polikistik Over Sendromu Kısırlık Nedeni Mi?

Polikistik over sendromu kısırlık nedeni olabilir. Polikistik over sendromu (PKOS) olan kadınlarda kısırlık (infertilite) en sık görülen hastalıklardan biridir. Adet düzensizliği, tüylenme, akne, kilo fazlalığı ve infertilite (kısırlık) en sık neden olduğu şikayetlerdir. Çocuk sahibi olmak isteyen kadınların neredeyse beşte birinde bu hastalık görülmektedir.

Polikistik Over Sendromu Kısırlık Nedeni Nasıl Olur?

Polikistik over sendromu kısırlık nedeni, hastaların ultrasonografisin de çok sayıda yumurtaları olduğu görüldüğü halde bu yumurtalardan biri her ay düzenli olarak olgunlaşarak çatlayamamaktadır. Yumurtalardan birisi kendiliğinden diğerlerinin önüne geçerek büyüyemediğinden yumurtlama zamanı çatlama olmamakta bu nedenle adet de gecikmektedir. Bazen de geç yumurtlama olabilmekte yani yumurtalardan birisi gecikmeli de olsa büyüyüp çatlayabilmekte, bu durumda Polikistik over sendromu hastası kendiliğinden 1.5-2 ay sonra adet olmaktadır. Fakat yumurta gelişimi kendiliğinden olmazsa ilaçsız adet görememektedir.

Her ay düzenli yumurta gelişmesi ve çatlama olmadığında kendiliğinden gebelik de olamamaktadır. Bazen de Polikistik over sendromu kısırlık nedeni olan hastalarında adetler düzenli olur fakat kilo fazlalığı nedeniyle insülin direnci de görülür ve buna bağlı yumurta kalitesi daha düşük olabilir. Polikistik over sendromu hastalarında yumurta kalitesi ve tüp bebek tedavisi yapıldığında embryo kalitesi düşük olabilmekte, bazen tekrarlayan düşükler de görülebilmektedir. Bunun nedeni genellikle hormonal ve metabolik sebepler olarak ifade edilmektedir.

Polikistik Over Sendromu İnfertilite Belirtileri Nelerdir?

Kilolu, ilaçsız adet olmayan ve ciddi tüylenmesi olan Polikistik over sendromu kısırlık nedeni olan hastalar da kısırlık (infertilite) sorunu sık görülür. Bunun nedeni hem yumurta gelişiminin olmaması ya da nadir olması hem de metabolik sebeplerle gelişen yumurtaların ve embryoların kalitelerinin düşük olabilmesidir. Yine metabolik sebepler varsa embryo rahime de tutunamayabilir.

Polikistik over sendromu kısırlık nedeni olan hastalar da yumurtlama problemi kısırlık (infertilite) nedeniyle gebelik şansı da azalmaktadır. Mesela iki ayda bir adet gören polikistik over hastasının yıl içinde altı kez gebe kalma şansı varken her ay adet gören bir kadının yılda 12 kez gebe kalma şansı vardır. Dolayısıyla polikistik over hastasının kendiliğinden gebe kalma şansı her ay adet gören bir kadına göre daha düşüktür.

Polikistik Over Sendromu Hastalarında İnfertilite Tanısı Nasıl Konulur?

Adetleri düzensiz olan ve gebe kalamayan kadınlarda aklımıza iki olasılık gelmektedir. Polikistik over sendromu hastalığında kısırlık (infertilite) ve erken yumurta rezervi azalması. Bu ikisinin ayrımını da genellikle ultrasonografi ve bazı kan testleri ile yapabilmekteyiz. Bu nedenle adet düzensizliği olan her genç kızın ve kadının bir jinekolog ile bunu konuşması ve durumun ortaya konulması uygun olacaktır.

Polikistik over sendromu kısırlık nedeni olan hastalar da görülen adet düzensizliği bu kadınlarda kısırlık (infertilite) temel sebebidir. Adetleri 35-40 günden daha uzun aralıklarla olan, kilo fazlalığı, tüylenme sorunu olan kadınlarda jinekolojik muayene ve ultrasonografi yapılarak yumurtalıkların görünümü incelenir. Yumurtalıklarda 10’dan fazla sayıda, 2-10 mm boyutlarda, bilezik tarzı yerleşimli folikülleri gördüğümüzde, yumurtalık volümü de normalden fazla ise polikistik over görünümünden bahsederiz. Beraberinde adet düzensizliği de varsa bu kadınlar infertilite açısından bilgilendirilmeli ve tetkik edilmelidir. PKOS hastalarında kan testlerinden insülin direncini ortaya koymak ileride şeker hastalığı gelişimi açısından ve adetleri düzenlemek adına faydalıdır.

Polikistik Over Sendromu Hastalarında İnfertilite Nasıl Tedavi Edilir?

Polikistik over sendromu kısırlık nedeni olan hastalar bize yumurtalıklarım çalışmıyormuş, yumurtanın zarı sertmiş çatlamıyormuş gibi şikayetlerle gelebilmektedir. Dolayısıyla bu hastalarda yumurtalıkları uyarmak ve sonrasında çatlatma iğnesi vermek ilk basamak gebeliği elde etme yöntemidir. Eğer bu şekilde 3-6 ay takip ile gebelik elde edilemezse bir sonraki basamak olan aşılamaya geçilebilir. Yine 2-3 kez aşılama yapıldığı halde gebelik elde edilemediğinde tüp bebek tedavisine geçmekte yarar vardır. Bu süreçte sabırlı olmak gerekir. Peki sperm değerleri hafif düşük olan ya da tüplerinden birisi tıkalı olan polikistik over hastalarında da yumurta takibi mi yapalım? Bu sorunun cevabını hastamız ve eşi ile konuşup vermek daha doğru olur. Bu gibi durumlarda başarının daha az olacağı açıktır.

Polikistik Over Sendromu Hastalarında Yumurta Takibi Nasıl Yapılır?

Adetin 2 ya da 3. günü yumurtalıklara ultrasonografi ile bakılır ve ilaçlar başlanır, 5-7 gün sonra kontrol ultrasonografi yapılır ve ilaçlara yanıt olarak yumurta büyümesi varsa 1 hafta içerisinde çatlatma iğnesi verilerek ilişki önerilir. Yumurta takibi veya aşılama için her ay 2 ya da 3 kez hekime gelinmesi yeterli olmaktadır.

İnfertilite sorunu olan PKOS hastalarında kilo fazlalığı varsa beslenme planını düzenlemeyi ve düzenli egzersiz yapılmasını önermeliyiz. Bu şekilde bir planlama sonrası bazı insülin hormonu duyarlılığını arttıran ilaçlar ile tedavi uygulanabilir. İnsülin duyarlılığını arttıran ilaçlarının başında metformin içeren ilaçlar gelmektedir. Yumurta takipleri esnasında bu ilaçların kullanılması tavsiye edilebilir.

PKOS hastalarının tüpleri açık ise ve sperm problemi yoksa yumurta takibi ya da aşılama yöntemleri bebek sahibi olmayı sağlamada yeterli olabilir. Fakat evlilik süresi 5 yılı geçmiş ise bu tedaviler yerine tüp bebek tedavisine geçmek daha doğru olacaktır, çiftlerdeki sabırsızlık evliliği olumsuz etkileyebilir. Eğer eşlik eden sperm problemi ya da tüplerde tıkanıklık varsa doğrudan tüp bebek tedavisine geçilir.

Polikistik over hastalarında yumurta takibi ile gebelik şansı ortalama her ay %20-25 olarak ifade edilebilir. Yine aşılama başarısı en iyi olasılıkla %30 olarak belirtilebilir. Tüp bebek tedavisi ile ise bu hastalarda başarı minimum %40-60 olacaktır.

Polikistik Over Hastalarının İnfetilite Tedavilerin de Başarılı Olmak İçin Nelere Dikkat Edilmeli?

Kilo kaybı sonrası tüp bebek tedavisine geçmek tedavi başarısını arttırır. Kilo fazlalığı tedavileri olumsuz etkiler, daha çok ilaç kullanılmasına neden olur. Zaman zaman insülin direnci de PKOS hastalarında olabilmekte ve kilo vermek zorlaşmaktadır. Bu durumda bu kısır döngüyü kırmanın yolu egzersiz yapmaktan geçmektedir. Karbonhidrattan fakir, liften zengin bir diyet ve egzersiz ile adetler bile ilaçsız, kendiliğinden düzene girebilir. Yine sigara kullanılmamalıdır. Yumurta kalitesi olumsuz etkilenebilir.

Polikistik over sendromu kısırlık nedeni olan hastaların tüp bebek tedavileri esnasında yumurtalıkların aşırı uyarılması sorunu ortaya çıkabilir. Bunu önlemek için düşük dozda iğne kullanımı ve yakın takip önemlidir. Eğer aşırı uyarılma olmuş ise tedavi ile oluşan embryolar rahime verilmeden dondurularak 1.5-2 ay sonra rahime transfer edilebilir. Bu yol izlendiğinde gebeliğin sağlıkla ilerlemesi ve annenin sorun yaşamaması sağlanır.

Polikistik Over Sendromu Hastalarında İnfertilite Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

İnfertil PKOS hastalarında ilk tavsiyemiz kilo kaybını sağlamak ve egzersiz yapmasını önermektir. Zaman zaman insülin direnci de PKOS hastalarında olabilmekte ve kilo vermek zorlaşmaktadır. Bu durumda bu kısır döngüyü kırmanın yolu egzersiz yapmaktan geçmektedir. Karbonhidrattan fakir, liften zengin bir diyet ve egzersiz ile adetler bile ilaçsız, kendiliğinden düzene girebilir ve kendiliğinden gebelikler oluşabilir.

İnsülin direnci tespit ettiğimiz PKOS hastalarında metformin içeren ilaçlar ile adetler düzene girebilir. Bu ilaçları en az 6 ay süre ile kullanmak gerekmektedir. Yine bu bayanlarda tiroid bezi hormonu olan TSH veya süt hormonu olan prolaktin yükseklikleri olabilmekte, ilaçlarla bunları düzelttiğimizde kendiliğinden gebelikler oluşmaktadır.

PKOS olan ve çocuk isteyen bayanlarda ilk olarak jinekolojik muayene ve ultrasonografide bir problem varsa onları halletmemiz gerekir. Örneğin rahimde polip varsa histeroskopi dediğimiz endoskopik yöntemle onu almak gerekir. Kanda yapılacak hormon testleri ile hormonal problemler varsa ortaya koymak, yine ailede şeker hastalığı varsa şeker yükleme testi yapmak uygun olacaktır. Bu dönemde eşinde sperm problemi olup olmadığını anlamak için bir semen analizi yapmak gerekir. Sonrasında bayanın tüplerinde tıkanıklık varsa ortaya çıkarmak için rahim filmi (HSG) çekilmesi önerilir.

Bu temel değerlendirme sonrası PKOS dışında kısırlık sebebi varsa ortaya çıkacaktır. Sorun tespit edildiğinde öncelikle bunların düzeltilmesi gerekir. Ayrıca hem erkek hem de kadında sigara kullanımı varsa kesilmesi önerilir. Sigara yumurta ve sperm kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir.

Yapılan sperm analizinde problem yoksa ve tüpler açık ise PKOS hastalarının çocuk sahibi olması için ilk basamak tedavi yumurta takibi ve zamanlı ilişki önerisidir. PKOS hastalarında yumurtlama sorunu olduğundan yumurta takibi esnasında haplarla ya da iğnelerle yumurtalıklardan kontrollü bir şekilde yumurta gelişimi uyarılır. Toplamda adetle başlayıp 10-15 gün süren bu süreç sonrası ilişki önerilir. Bu şekilde yapılacak takip 3-6 ay sürdürülebilir. Eğer gebelik oluşmaz ise ya da bayanda psikolojik olarak olumsuz duygular yoğun olursa bir sonraki aşama olarak aşılamaya geçilebilir.

PKOS hastalarında yapılan aşılama tedavisi yine adetle başlar ve iki hafta sürer. Bu süreçte yine iğneler ile yumurtalıklardan yumurta gelişimi sağlanır ve olgun yumurta geliştiğinde eşinin menisinden alınan spermler laboratuarda hazırlanarak rahim içerisine bırakılır. Bu şekilde aşılama tedavisi 2-3 kez uygulanabilir.

Eğer aşılama ile de sonuç alınamaz ise ya da evlilik süresi 5 yıldan uzun ise tüp bebek tedavisine geçilmesi önerilir. PKOS hastalarının tüp bebek tedavisinde yumurta gelişimi aşaması çok önemlidir, aşırı uyarılma olabilir ve bu durumda hastalarda karın içerisinde sıvı birikimi ile OHSS dediğimiz hiperstimulasyon gelişerek nefes darlığı, solunum sıkıntısı olabilir ve bu nedenle hastanede yatmak gerekebilir. Bu hastaların tüp bebek tedavilerinin yakın takip edilmesi ve tecrübeli bir hekim tarafından izlenmesi iyi olacaktır.

PKOS hastaları yüksek oranda gebelik elde ettiğimiz hasta grubudur. Bu hastalarda toplamda baktığımızda tedavilerle gebelik elde etme ihtimalimiz %80’lere ulaşmaktadır. PKOS hastalarında gebe kalmadan önce kilo verilmesi elde edilecek gebeliklerin de sağlıkla devam etmesini, tansiyon yüksekliği ve gebelik şekeri gibi sorunların önlenmesini sağlayacaktır.

Polikistik Over Sendromu Hastalarında İnfertilite Tedavisinde Hangi İlaçlar Kullanılır?

Polikistik over hastalarında infertilite problemi olduğunda adetlerin düzenini sağlayabilmek için metformin içeren ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar insülin duyarlılığını arttırarak ve kilo kaybı sağlayarak adetleri düzenleyebilir ve böylece kendiliğinden gebelikler oluşabilir.

Polikistik over hastalarının yumurta takiplerinde klomifen sitrat ya da letrozol içeren haplar kullanılabilir. Bu ilaçlar kontrollü bir şekilde yumurta gelişimini uyarabilir. Bu hapların Kullanımında dozlara dikkat edilmeli ve aşırı uyarılmaya müsaade edilmemelidir. PKOS hastalarının yumurta takipleri yakın takip ve titizlikle yapılmalıdır.

Eğer klomifen sitrat veya letrozol ile folikül yani yumurta gelişimi oluşmazsa düşük dozda gonadotropin dediğimiz iğnelerle PKOS hastalarında yumurta gelişimi uyarılır. Bu iğnelerin kullanımı tecrübeli hekimler tarafında yapılmalıdır. Aşırı dozlar kullanıldığında ya da doz ayarlaması titizlikle yapılmazsa hiperstimulayon dediğimiz OHSS tablosu gelişerek sağlık problemleri oluşabilir. Bu iğneler FSH veya HMG içeren iğneler olup kullanımları kolaydır, göbekten insülin iğneleri gibi yapılabilmektedir.

PKOS hastalarında yumurta gelişimi sağlandıktan sonra yumurtanın çatlamasını desteklemek ya da uyarmak için HCG içeren çatlatma iğnesi yapılmaktadır.